Το Κονσομανσιόν στην Ελλάδα

ΤΟ ΚΕΡΑΣΜΑ ΣΤΑ "ΜΠΑΡ ΜΕ ΚΟΝΣΟΜΑΣΙΟΝ": Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΜΗ ΑΝΕΚΤΟΥ

 Το μπαρ με κονσομασιόν αφορά σε έναν τύπο και τόπο ερωτικής συσχέτισης ανδρών και γυναικών. Κομβικό σημείο αυτής της σχέσης αποτελεί το κέρασμα του «γυναικείου» ποτού από τους πελάτες στις κονσοματρίς. Υποστηρίζω ότι ο ρόλος που διαδραματίζει το κέρασμα είναι να διαχειριστεί την αμφιθυμία που σχετίζεται με αυτόν τον τύπο οικονομικο-σεξουαλικής επικοινωνίας και που απορρέει από τις κυρίαρχες κανονιστικές αντιλήψεις για την ερωτική επιθυμία και την ικανοποίησή της - αντιλήψεις που μοιράζονται από κοινού άνδρες και γυναίκες, πελάτες κι εργαζόμενες. Η μετατροπή της αγοράς της συντροφιάς σε προσφορά ποτού ισορροπεί τις αντιθέσεις διασκέδαση/εργασία, υποχρέωση/επιθυμία, χρήμα/συναίσθημα. 

 ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΚΟΝΣΟΜΑΣΙΟΝ
«Μπαρ με κονσομασιόν», «μπαρ με γυναίκες», «κωλάδικα», «κωλόμπαρα» ή όπως αλλιώς είναι γνωστά διαφέρουν από τους υπόλοιπους χώρους νυχτερινής διασκέδασης στο βαθμό που προσφέρουν τη δυνατότητα γυναικείας συντροφιάς στους πελάτες τους, προσλαμβάνοντας γυναίκες που εργάζονται ως «κονσοματρίς».

Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ακριβώς πώς διαμορφώθηκε αυτό το είδος μπαρ στο τοπίo της διασκέδασης στην Ελλάδα. Ξέρουμε όμως ότι στα μέσα του 19ου αιώνα στους παρισινούς οίκους ανοχής συνηθιζόταν οι πόρνες να πίνουν μαζί με τους πελάτες στα σαλόνια πριν προχωρήσουν στη σεξουαλική συνεύρεση και μάλιστα όφειλαν να ενθαρρύνουν την κατανάλωση κρασιού ή σαμπάνιας αυξάνοντας με αυτόν τον τρόπο τα έσοδα του «οίκου». Για την Ελλάδα δεν υπάρχουν συστηματικές πληροφορίες, αλλά κάποιες αναφορές δείχνουν ότι στο Mεσοπόλεμο στα καμπαρέ εμφανίζονταν παρόμοιες πρακτικές. Ο όρος «κονσομασιόν» -η γαλλική λέξη για την κατανάλωση- και ο αντίστοιχος «κονσοματρίς» -για τις γυναίκες που επαγγελματικά συνδέονται με την πρακτική αυτή- παραμένει άγνωστο πότε και πώς μπήκαν στο λεξιλόγιο της νυχτερινής διασκέδασης. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι αυτή η κατηγορία μπαρ ανθεί τη δεκαετία του 1960 στον Πειραιά και τη Γλυφάδα, και στη δεκαετία του 1970 εξαπλώνεται τόσο στην Αθήνα όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Η δεκαετία του 1980 σηματοδοτήθηκε ως η «χρυσή εποχή» της κονσομασιόν, ενώ την εποχή της έρευνάς μου -στα τέλη της δεκαετίας του 1990- ο αριθμός των μπαρ υπολογιζόταν σε 4.000 σε όλη την επικράτεια, παρόλο που θεωρείτο ότι εκείνη την εποχή τα μπαρ αυτά διέρχονταν κρίση.

Αντικείμενο αυτής της εργασίας αποτελεί αυτός ο τύπος ανδρικής διασκέδασης στα μπαρ με κονσομασιόν, διασκέδαση η οποία οργανώνεται γύρω από δύο άξονες: την ερωτική επιθυμία και το χρήμα. Έχει υποστηριχθεί ότι στο πλαίσιο μιας οικονομικο-σεξουαλικής ανταλλαγής το μέρος που πληρώνει ή προσφέρει μια ανταμοιβή θεωρείται ότι έχει την επιθυμία -και επομένως ανταμείβεται με την εκπλήρωση της επιθυμίας του- ενώ το άλλο μέρος, εκείνος/η δηλαδή που την ικανοποιεί πρέπει να ανταμειφθεί διότι -θεωρείται ότι- δεν έχει επιθυμία, απλά παρέχει υπηρεσία (Tabet, 2001). Η πολιτισμική πρακτική της κονσομασιόν αποτελεί ένα τύπο οικονομικο-σεξουαλικής ανταλλαγής όπου συγκροτήθηκε ακριβώς στη βάση αυτής της δυνατότητας των ανδρών να εκφράσουν την ερωτική τους επιθυμία μέσω του χρήματος. Ωστόσο, αυτό γίνεται συγκαλυμμένα, διότι, κι αυτό θα προσπαθήσω να αναλύσω στο κείμενο, η κονσομασιόν επιτελείται μέσα από έναν κώδικα ανταλλαγής όπου το χρήμα αποσιωπάται και τη θέση του παίρνει η πρακτική του κεράσματος του επονομαζόμενου γυναικείου ποτό 

ΠΟΤΟ ΓΙΑ ΠΑΡΕΑ»: Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΙΑΣ ΑΜΦΙΣΗΜΗΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ
Η ιδιαιτερότητα των μπαρ με κονσομασιόν, δηλαδή η δυνατότητα συντροφιάς με γυναίκες, διαμορφώνει την πελατεία, αποκλείοντας τις τελευταίες από τη θέση του πελάτη. Από την άλλη μεριά, είναι αυτή η δυνατότητα της υπηρεσίας που προσελκύει την πελατεία στα μπαρ, δηλαδή, χωρίς να είναι αναγκασμένοι, οι πελάτες που συχνάζουν σε αυτά τα μπαρ αναζητούν αυτή τη συντροφιά. Με άλλα λόγια, το διακριτικό γνώρισμα αυτής της διασκέδασης είναι η παρέα με γυναίκες. Γυναίκες προκλητικά ντυμένες,  έντονα βαμμένες, αρωματισμένες και καλοχτενισμένες  προσλαμβάνονται  στο μπαρ για να μιλήσουν με τους πελάτες και να τους ακούσουν, να τους κάνουν να χορέψουν και να τραγουδήσουν και να νιώσουν «άρχοντες»: γενναιόδωροι γλεντζέδες, ερωτικοί και επιθυμητοί άντρες, αλλά και να τους γοητεύσουν εκείνες με τη σειρά τους,σε ένα περιβάλλον όπου οι γυναίκες δεν αντιτίθενται και δεν ανταγωνίζονται τους άντρες, αλλά με κάθε τρόπο δείχνουν πλήρη αποδοχή και θαυμασμό. Ανεξάρτητα από τις επιμέρους διαφοροποιήσεις των μπαρ αλλά και των γυναικών που εργάζονται σε αυτά, οι βασικές αρχές που ισχύουν καθολικά και περιγράφουν τα καθήκοντα μιας κονσοματρίς κατά την επιτέλεση της κονσομασιόν είναι οι εξής:

1. H κονσοματρίς οφείλει να συμπεριφέρεται στον πελάτη ως ανώτερο και να συμμορφώνεται στις επιθυμίες του.
2. Oι υπηρεσίες της κονσοματρίς υπαινίσσονται το σεξ αλλά δεν οδηγούν αναγκαστικά σε σεξουαλική συνεύρεση.
3. H βασική υπηρεσία είναι η συνομιλία της κονσοματρίς με τον πελάτη. Στο πλαίσιο αυτό δουλειά της κονσοματρίς ως ομιλήτριας και ακροάτριας είναι να κάνει τον πελάτη να νιώθει άνετα, ξεχωριστός και σπουδαίος.

 Η μοναδική προϋπόθεση για να έχει ο πελάτης πρόσβαση στην κονσοματρίς και να απολαύσει τις υπηρεσίες της είναι να την «κεράσει» ποτό. Σε αυτά τα μπαρ, εκτός από τα συνήθη αλκοολούχα ποτά που διατίθενται σε οποιοδήποτε μπαρ ή άλλο χώρο διασκέδασης, πωλείται στους πελάτες μια ειδική κατηγορία ποτών που προορίζεται να καταναλωθεί από τις κονσοματρίς - το «γυναικείο». Κάθε ποτό που κερνιέται καταγράφεται -τσεκάρεται- δίπλα στο όνομα της κονσοματρίς από την υπεύθυνη μπαργούμαν, η οποία της δίνει για αυτό μία μάρκα. Το σύνολο των κερασμένων ποτών-μαρκών στο τέλος της βραδιάς αποτελούν τον κύκλο εργασίας της κονσοματρίς και σύμφωνα με αυτόν θα πληρωθεί το μεροκάματό της.

Θεωρητικά το γυναικείο ποτό που πίνουν οι γυναίκες στη συντροφιά των πελατών δεν πρέπει να περιέχει αλκοόλ. Τονίζω το θεωρητικά γιατί οι γυναίκες στη διάρκεια της βραδιάς καταναλώνουν αλκοόλ μέσα στα κερασμένα ποτά. Το περιεχόμενο του γυναικείου ποτού αποτελεί πηγή έντασης και αντικείμενο διαρκών διαπραγματεύσεων, όπως θα παρακολουθήσουμε στα λόγια ενός ιδιοκτήτη «μπαρ με κονσομασιόν» που απευθύνεται στις γυναίκες που εργάζονται στο μπαρ, κατά τη διάρκεια της πληρωμής:

«Η δουλειά σας δεν είναι να σουρώνετε και να σπάτε τα στομάχια σας. Την επόμενη φορά που θα δω γυναίκα να πίνει αλκοόλ με πελάτη θα τη διώξω! [...] ο τραχανάς πληρώνει την παρέα σας κι όχι τα ποτά σας, πάρτε το χαμπάρι».

Η κυνική αυτή διατύπωση έρχεται σε δραματική αντίθεση με την πρακτική που ακολουθούσε αυτό το μπαρ ως προς την παρουσίαση του γυναικείου ποτού - πρακτική που δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη. Κάθε βράδυ γέμιζαν άδεια μπουκάλια βότκας με νερό από τη βρύση κι έτσι υποτίθεται ότι το γυναικείο ποτό ήταν βότκα. Στα περισσότερα μπαρ δεν μετέρχονται τέτοιες επιτηδεύσεις, ωστόσο το σερβίρισμα του γυναικείου φροντίζουν να είναι διακριτικό. 

 http://colors-colors-colors.blogspot.gr/